20 jaar na de eerste kartering wordt in heel Vlaanderen opnieuw een uitgebreide territoriumkartering van Steenuil uitgevoerd in het kader van het Vlaams Steenuilenproject 2020. Ook in het Dijleland hopen we opnieuw ons steen(uil)tje bij te kunnen dragen. Vanuit de Natuurstudiegroep Dijleland coördineren we deze inventarisaties op regionale schaal (gemeenten Leuven, Oud-Heverlee, Kortenberg, Herent, Tervuren, Hoeilaart, Overijse, Huldenberg en Bertem), in samenwerking met de Steenuilenwerkgroep van Natuurpunt.

Waar moet ik tellen?

Heel Vlaanderen is opgedeeld in hokken van 1 bij 1 kilometer (UTM kilometerhokken). Elk hok wordt verder ingedeeld in vier kwadranten van 500 x 500 m. Het centrum van zo’n kwadrant vormt telkens één afspeelpunt. Als het niet mogelijk is om pal op dat afspeelpunt te gaan staan (bv. privaat eigendom), probeer je er zo dicht mogelijk bij te gaan staan. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling om gericht hokken te kiezen waarvan men a priori weet dat er Steenuilen voorkomen, aangezien dit de resultaten sterk zou kunnen beïnvloeden.

Overzicht van te tellen kilometerhokken in de streek. Gele hokken zijn reeds geclaimd om dit jaar geteld te worden. De naam van een hok (bv. “FS0628”) verschijnt als je erop klikt. Blauwe hokken zijn hokken die voor 2000 werden gekarteerd, paarse hokken werden in 2004 gekarteerd. Paarse en blauwe hokken proberen we dit jaar de hoogste prioriteit te geven om opnieuw te karteren. Hokken die grenzen aan andere Vlaamse gemeenten, kunnen uiteraard gecombineerd worden met hokken in die andere gemeenten.

Voorbeeld van een basiseenheid, bestaande uit vier kilometerhokken. De oranje punten zijn de 16 afspeelpunten.

Moet héél de streek gekarteerd worden?

Onze regio telt 340 kilometerhokken die bezocht kunnen worden, wat overeenkomt met een inventarisatie-inspanning van ca. 85 avonden, verdeeld over verschillende vrijwilligers. Ons minimumdoel is om alle hokken die voor 2000 (en liefst ook in 2004) werden geteld, dit jaar opnieuw te tellen.

Wanneer?

De inventarisatieperiode loopt vanaf (midden-)februari tot en met maart. Het protocol stelt dat geteld moet worden tussen 19u en 23u (max. 24u), op regenvrije en windstille avonden. Een kilometerhok inventariseren (4 afspeelpunten) kost ongeveer één uur en dient verplicht op één avond afgewerkt te worden. Indien mogelijk worden vier aangrenzende kilometerhokken per avond geïnventariseerd (= volle avond werk).

Wat heb je nodig?

Een draagbare geluidsbox/luidspreker waarmee een geluidsfragment afgespeeld kan worden. Voor wie dit niet bezit, is uitlenen misschien een optie (of aanschaffen, modellen vanaf € 25). Een smartphone of mp3-speler is uiteraard ook nodig om die geluidsbron aan te sturen. Onderaan deze website kan je het te gebruiken geluidsbestand en invulformulier downloaden. Na aanmelding bezorgen we je ook het nodige kaartmateriaal. Dit dient wel zelf nog afgeprint te worden.

Protocol geluid afspelen

1. Zo dicht mogelijk naar afspeelpunt en wacht 1 min om te acclimatiseren en reeds roepende steenuilen op te merken.
2. Afspeelpunt op kaart aanduiden.
3. Als er reeds steenuilen roepen, speelt men geluid niet en gaat men rechtstreeks over naar stap 5.
4. Geluid starten en tijd nauwkeurig noteren. Birdcaller of geluidsbox tijdens het spelen 360° rond draaien boven hoofd.
5. Geluid stoppen zodra steenuil reageert: tijd registreren samen met afspeelpunt en letter van waarneming.
6. Elke roep wordt op stafkaart aangeduid met letter + verbindingslijn tussen afspeelpunt en letter van waarneming.
7. Simultane waarnemingen aanduiden met streepjeslijn tussen waarnemingen.
8. Tot slot 5 min wachten om bijkomende waarneming te registreren.

Voorbeeld van een (fictief) ingevuld formulier en bijhorende ingetekende kaart. De afspeelplaats is met een rood bolletje weergegeven en locaties waar een roep werd gehoord met een letter. Eerst werd het zuidwestelijke kwadrant bezocht en werd één roep gehoord (op locatie a). Vervolgens werd het noordwestelijke kwadrant bezocht, waar twee roepen (locatie b & locatie c) simultaan waargenomen werden (en daarom verbonden zijn met stippellijn). In het noordoostelijke kwadrant werden twee roepen waargenomen (op locatie d & locatie e), maar niet tegelijk. In het zuidoostelijke kwadrant werd niets waargenomen.

Wat doe ik met de verzamelde data?

Ingevulde waarnemingsfiches en kaarten dienen ingescand te worden en ten laatste in april 2020 naar nsgdijleland@gmail.com verstuurd te worden. Ook als enkel nulwaarnemingen gedaan werden, is het belangrijk dat de data wordt verwerkt! Eens alle formulieren verzameld zijn, maken wij het geheel over aan de nationale organisatie. Op aanvraag kunnen we ook langskomen om de formulieren op te halen en zelf in te scannen. Een alternatief is om de data rechtstreeks in te voeren met de nieuwe projectenmodule van Waarnemingen.be (zie handleiding onderaan).

Extra: waarnemingen van Patrijzen en andere uilen

De territoriumkartering van Steenuil leent zich mogelijk ook goed tot de inventarisatie van andere soorten met overeenkomstige datumgrenzen en vocale activiteitspatronen. Daarom zouden we willen vragen om tijdens de hokbezoeken ook aandachtig te letten op Patrijs en andere uilensoorten (vnl. Bosuil, Ransuil en Oehoe). Voer waarnemingen van deze soorten zo nauwkeurig mogelijk (locatie en gedragscode) in op Waarnemingen.be met vermelding van “Steenuilenproject” in het commentaarveld. Dit laatste is belangrijk omdat het ons toelaat deze systematische waarnemingen te onderscheiden van losse waarnemingen tijdens andere, reguliere bezoeken. Voor deze overige soorten worden géén bijkomende geluidsfragmenten afgespeeld!

Hoe doe ik mee?

Stuur een mailtje naar nsgdijleland@gmail.com met de namen van de kilometerhokken die je wenst te tellen. Deze namen vind je aangeduid in het kaartje hierboven als je voldoende inzoomt (bv. FS0628). Dit hok zal dan vervolgens op de kaart als geclaimd (geel) ingekleurd worden en we bezorgen je ook het nodige kaartmateriaal.

Nuttige documenten

Essentieel materiaal voor de uitvoering van het project

• Gestandaardiseerd geluidsfragment. Per afspeelpunt één maal volledig afspelen. Je kan dit geluidsfragment best downloaden op je toestel. We kunnen dit indien gewenst ook per mail doorsturen als het downloaden niet lukt.
• Invulformulier. Per kilometerhok één exemplaar afdrukken en rechtstreeks in het veld invullen.
• Na het claimen van kilometerhokken worden per mail stafkaarten en luchtfoto’s van deze kilometerhokken bezorgd.

Optionele lectuur voor verdere verdieping of voorbereiding

• Handleiding projectmodule op Waarnemingen.be. Voor wie zijn waarnemingen graag rechtstreeks en digitaal invoert in plaats van het formulier in te scannnen en zo te bezorgen aan de organisatie.
• Overzichtspresentatie over het Vlaams Steenuilenproject 2020 (Steenuilenwerkgroep Natuurpunt).
• Uitgebreide omschrijving van het protocol (arikel in Oriolus).